Havuz Kimyasalları - Sorunlar ve Çözümleri
Havuz kimyasallarında hizmet tekniklerine ilişkin olarak yaşanan problemleri genel olarak iki bölümde ele alacağız. Aşağıda belirtilen konuların hepsini göz önünde bulundurursak, havuz suyu bakımı konusunda mantıklı ve basit bir çözüm yolu bulabiliriz. Bunun tam aksine eğer bu sorunlardan bir tanesini diğer kimyasal bileşenlere olan etkisini düşünmeksizin ele alacak olursak, başka bir problemin oluşmasına neden olabiliriz.
Havuz suyunda Klor kullanımı ne kadar gereklidir?
2-4 ppm serbest klor bulunması durumunda bile neden bazı havuzlarda yosun oluşur? Her havuz için farklı miktarlarda serbest klor kullanımı gereklidir. %7.5 oranında CYA’da FC seviyesini korumanız gerekir.
CYA = Siyanürik Asit
FC = Serbest Klor
Havuz suyunda pH seviyesi neden değişir?
Doğru olan toplam alkalilik oranı nedir? Su, yanlış alkalilik ve belki de yanlış tamponlama (buffering) değerine sahip olabilir. Birçok havuz için alkalilik değeri 90 ppm olmalıdır.
Havuz suyunu nasıl hızlı dengeleyebilirim? Alkalilik değerini artırmadan pH değerini nasıl artırabilirim?
pH, havalandırma ve türbülans ile alkalilik değeri değiştirilmeden artırılabilir. Havuzlar, gün içinde alkalilik asitle 80 - 90 ppm’e düşürülerek ve sonra pH, havalandırma ile sadece 7.5 seviyesine yükseltilerek mükemmel şekilde dengelenebilir.
pH seviyesinin sürekli olarak yükselmesini nasıl önleyebilirim?
Bu, havuz yanlış alkalilik seviyesine (örn: çok yüksek) ulaştığı zaman gerçekleşir. pH seviyesinin yükselmesini önlemek için borat mineralleri de kulanılabilir.
pH seviyesinin sürekli olarak düşmesini nasıl önleyebilirim?
Bu, suda yanlış seviyede alkalilik olduğu, alkalilik ve CYA ile kontrol altında tutulan yeterli tamponlama (buffering) olmadığı anlamına gelir.
CYA yalnızca kloru korur, değil mi?
CYA, serbest kloru UV tahribatından korur ancak aynı zamanda pH’ın düşmesini önleyen pH tamponlama (buffering) sisteminin de bir parçasıdır. CYA, oksidasyon için bulunması gereken serbest klor miktarını da kontrol altında tutar.
Likit klor kullanımı havuz suyunun pH seviyesini arttırır mı?
Likit klor pH seviyesini artırmaz. Likit klor suya eklendiği zaman (pH seviyesi13) pH seviyesnin yükselmesine neden olan HOCl (hipokloröz asit – klorun ölü hali) ve NaOH (sodyum hidroksit) oluşur. Ancak HOCl, UV tarafından düştüğü zaman ve yok etme ve oksidasyon için kullanıldığı zaman, HCl (hidroklorik asit) oluşturur. HCl miktarı, NaOH miktarı ile neredeyse aynıdır. Bu durumda pH’ın net etkisi sıfırdır (ya da neredeyse sıfırdır).
Triklor’un klorun ana kaynağı olarak kullanımı neden iyi bir fikir değil?
Triklor, %55 CYA’dır. Kullanımı CYA oranını arttırır, bu da bakteri ve yosunların yok edilmesi için daha yüksek seviyelerde klor kullanımını gerektirir. Triklor kullanımı CYA oranını her FC’de bulunan 10 ppm için 6 ppm arttırır. Ve asidik olduğu için pH ve alkalilik değerini düşürür.
Tüm bu konular için bir çözüm bulursak yosun öldürücüler, super-klorlandırma, ayrı oksidanlar, ölçek inhibitörleri, leke çıkarıcılar, metal inhibitörleri ve diğer özel havuz kimyasallarına gerek kalmayacaktır. Bunu başarmak, sizin ve müşterilerinizin fazladan harcama yapmasını önleyecektir. Yukarıda bahsettiğimiz çözümlerden birini ya da birkaçını denemektense bu problemler konusunda uyguladığınız çözümleri değiştirmeniz siz ve havuzunuz için daha iyi olacaktır.
Şimdi daha net cevaplara geçelim:
Birçok kez, “Bu durumu ve şu seviyeyi koruyun” gibi şeyler yazan makaleler okudum ancak bu makaleler bahsettikleri şeyi ne kadar sıklıkla ya da nasıl kullanmanız gerektiği konusunda açık değiller. Umarım size ihtiyacınız olan detayları verebilirim ki böylece siz de başka birinin söylediği şeyi ya da ne yapmanız gerektiğini anlamaya çalışmak zorunda kalmazsınız.
HAVUZ KİMYASAL KULLANIMINA İLİŞKİN TEKNİK CEVAPLAR
1. Bir havuzda ne kadar klor olmalı? Neden bazı havuzlarda 2-4 ppm serbest klor olmasına rağmen yosun oluşuyor?
Konut yüzme havuzlarının çoğunda FC seviyesi minimum CYA’nın %7.5 oranında olmalı. Buna ek olarak, CYA seviyesi 50 ppm’den fazla olmamalı.
Bunun nedeni: 50 ppm CYA’nın %7.5’i 3.75 ppm FC’dir. 65 ppm CYA, 5 ppm FC, 100 ppm ise 7.5 ppm FC gerektirir. Söz konusu FC kesinlikle yüksek seviyelerdedir ve EPA ve CDC’ye göre bu oranda klora maruz kalmamanız gerekir. Aslında EPA’ya göre maksimum FC yüzücüler için 4 ppm’dir. Buna ek bir not olarak; CDC’nin Model Akuatik Sağlık Kodu, 10 ppm’e kadar super-klorlama yapabilirsiniz. Ayrıca, CDC ve EPA, klorun CYA’ya bağlı olmadığını ve yalnızca %3-7 oranında klorun her zaman suyun içinde serbest olduğunu ileri sürerler. Bu durumda suda bulunan CYA ile 10 ppm FC’ye maruz kalmak, 10 veya 0.3 - 0.7 ppm FC’nin %3-7’sine maruz kalmak anlamına gelir. Bu oran çok yüksek değil. Eğer CYA olmaksızın 2 ppm FC bulunuyorsa, hepsine maruzsunuz demektir.
Suda bulunan klorun büyük oranda CYA’ya bağlı olduğunu, yalnızca küçük miktarda klorun (yaklaşık %3) dezenfekte edilmeye ve oksitlenmeye açık olduğunu açıkladım. Suda geriye kalan klor (yaklaşık %97) CYA’ya bağlı.
Bu oran doğrudan dezenfekte edilmeye ve oksitlenmeye açık değil. Bununla beraber, açık olan %3 oranında FC’nin bir kısmı yok etme ve oksitlenmeye adapte olur, buna ilişkin klor kayıp FC’nin yerine geçer; böylece %3 oranında klor her zaman suda klor tükenene kadar bulunur.
CYA seviyesi yükseldiğinde, bakteri ve yosunun kontrol altında tutulması için daha yüksek oranda FC gerekir. Triklor ve Diklor kullanımı, CYA seviyesinin tamamen değişeceği (ve yükseleceği) anlamına gelir. Aslında, triklor için suya eklenen her 10 ppm FC, CYA oranını 6 ppm yükseltecektir. Birçok havuz, her gün 1 - 1.5 ppm FC tü- ketir, bu durumda triklor kullanıldığında bir hafta ya da 10 günde CYA 6 ppm ya da daha fazla oranda yükselecektir. Sekiz haftada havuza 50 ppm daha fazla CYA eklemiş olursunuz. 50 ppm’den başladıysanız, sonunda 100 ppm’e ulaşır. Bu, FC gereksiniminin 3.75’ten 7.5 ppm’e ulaşması anlamına gelir.
Triklor’u konutlara ait yüzme havuzu sularında klorun ana kaynağı olarak kullanmayı tavsiye etmememin asıl nedeni, havuzda günlük olarak gereken FC miktarını değiştirmesidir. Triklor tabı çözündüğü zaman CYA tamamen suya karışır. Triklor tablarıyla ilgili diğer bir sorun, asidik olmaları ve bir çoğunun 2.8 oranında pH seviyesinde olmasıdır. Bu düşük seviyedeki pH havuz suyunun pH ve alkalilik oranını düşürür.
Bu durumda iki problem ortaya çıkar: CYA tamamen yükselir ve FC gereksinimini değiştirir ve pH ve alkalilik her zaman düşer. Bunun sonucunda ise çözüm olarak sık sık sodyum bikarbonat ve soda külü eklenmesi gerekir. Havuzlarınızın her biri CYA seviyesine bağlı olarak kendi minimum FC seviyesinde olacaktır. Havuzlarınızın FC seviyesini 2 - 4 ppm arasında tutmayı unutun. Bu bazı havuzlarda mümkün olabilir ancak hepsinde değil. CYA’yı %7.5 ile çarparak her havuz için gereken FC seviyesini hesaplayın ve çıkan oranı en düşük FC seviyesi olarak kullanın. Eğer havuz suyunuz için bir yosun öldürücü, borat veya fosfat sökücü kullanıyorsanız bu %7.5 oranı düşürebilirsiniz. Bu durumda CYA seviyesine bağlı olarak her havuz için farklı bir FC hedefiniz olması gerekir.
2. Neden havuzların pH seviyesi her zaman değişiyor? Toplam doğru alkalilik oranı nedir?
Toplam alkalilik ve CYA havuz suyunda tamponlama oluştururlar ve pH seviyesinin çok hızlı bir şekilde değişmesini önlerler. Ancak toplam alkalilik sudaki pH’ın yükselmesine neden olur. Eğer alkalilik oranı yüksekse (100 ppm’den fazla), pH seviyesini sürekli olarak yükseltecektir ve bu da düşük olan pH’a sık sık asit eklenmesini gerektirecektir. Eğer toplam alkaliliği düşürmezseniz, pH arada yükselecektir.
Havuzlar için uygun olan alkalilik oranı 90 ppm’dir. pH seviyesinin yüksek oranlara çıktığını görürseniz, oranı 100 ppm’e düşürmeniz gerekir ve bu oran yeni alkalilik hedefiniz olmalıdır. Eğer bir hafta içinde pH seviyesi 7.5’ten 7.8 ya da 8’e çıkan bir havuzunuz varsa ve alkalilik 90 ppm ise, alkalilik oranını 80 ppm’e düşürmeniz ve bu oranı yeni alkalilik hedefiniz olarak muhafaza etmeniz gerekir. Eğer 80 ppm işe yaramazsa, hedefi 70 ppm olarak değiştirin. Total alkaliliği her havuzda uygulayın, böylece haftalık pH seviyesini minimumda tutabilirsiniz. Haftalık havuz suyu ölçümleriniz sırasında küçük bir miktar asit eklemeniz gerekebilir. Bu normal olacaktır. Ancak her hafta büyük miktarlarda eklemeniz gerekirse, alkalilik oranı çok yüksek demektir.
Uygun pH hedefi 7.5’tir. 7.4 veya 7.6 değildir ve 7.2 veya 7.8 kesinlikle değildir. 7.5 hedefi ile yaptığınız su testlerine dayanarak yüksek ya da düşük olduğunu ve ne yapmanız gerektiğini anlayacaksınız. Hedefinizin olması neyin yanlış olduğunu ve tekrar normal duruma getirmek için ne yapmanız gerektiğini anlamanızı kolaylaştırır. Bir orana sahip olmak hiçbir şey yolunda değilken her şeyin yolunda olduğuna inanmanıza yol açar. Toplam alkalilik ve CYA’nın, havuz suyu için iki pH koruyucusu olduğunu yukarıda belirtmiştim. Bunlar pH seviyesinin aşağıya sürüklenmesini engeller. pH’ın sürüklenmesini engelleyecek başka bir koruyucuyu daha havuz suyuna ekleyebilirsiniz. Borat olarak adlandırdığımız bu madde üç farklı bileşenden elde edilebilir. En çok tanınan ürün Borax‘tır (deterjan olan Boraxo değil) ve diğer ikisi ise Sodyum tetraborat pentahidrat ve sodyum tetraborat dekahid’dir.
50 ppm seviyesinde borat eklemek pH’ın büyük ölçüde yükselmesini önleyecektir. Havuz suyunda bulunan boratın aynı zamanda algestatik özelliği vardır. Algestatik, yosunu yok etmekten çok oluşumunu engellemeye yardımcı olmak anlamına gelir. Çünkü borat bir algestattır ve bu, tavsiye edilen ve %7.5 CYA olan FC seviyesini, %5.5 CYA seviyesine düşürebileceğiniz anlamına gelir.
3. Suyu hızlı bir şekilde nasıl dengeleyebilirim? Al- kaliliği yükseltmeden nasıl pH’ı arttırabilirim?
Hepimizin bildiği gibi havuza herhangi bir türde asit eklemek pH ve alkaliliği düşürür. Ancak pH ve alkalilik seviyeleri asit ekleyerek eşit düzeyde düşrülemez. Bunun nedeni, pH’ın logaritmik bir ölçekte, alkaliliğin ise doğrusal bir ölçekte ölçülmesidir. Bu durumda hiçbir zaman eşit düzeyde düşürülemezler. Soda külü eklemenin pH ve alkalilik seviyesini yükselteceğini ve sodium bikarbonatın da pH üzerinde çok az bir etki ile sadece alkalilik seviyesini arttıracağını hepimizin bilmesi gerekir. Bu ise şu problemi doğurur; alkalilik ve pH’ı arttırabilirsiniz, yalnızca alkaliliği artırabilirsiniz, ya da her ikisini birden düşürebilirsiniz. Ancak, alkaliliği arttırmadan yalnızca pH seviyesini yükseltmenin bir yolu yoktur. pH’ı yükseltmek için kullandığımız tek havuz kimyasalı olan soda külü alkaliliği de arttırır. Bu durumda hem pH, hem de alkaliliği yükselten tek şey soda külüdür, ya da sadece alkaliliği arttıran bikarbonattır.
Eğer pH ve alkalilik seviyeleri yüksekse, bir seçeneğiniz var. pH’ı düşürerek istenen seviyeye getirmek için asit eklersiniz, bu ise alkaliliğin çok yüksek olacağı anlamına gelir. Ya da alkaliliği düşürerek istenen seviyeye getirmek için bir miktar asit ekleyebilirsiniz; bu sefer de pH seviyesi çok düşecektir. Eğer pH seviyesini artırmak için soda külü eklerseniz, bu da alkaliliği artıracaktır ve sizi başladığınız yere geri getirir. Eğer bir doz asit eklerseniz, pH’ı düşürerek uygun bir seviyeye gelecektir, ancak alkalilik çok yüksek olacaktır. Bir sonraki ölçümünüzde pH, bir önceki seviyeye döner. Bu durum, suyu dengelemek istediğimiz zaman karşımıza çıkacak klasik yo-yo problemi gibi olacaktır.
İşte size biraz bilinen bir gerçek: Eğer suyu havalandırırsanız ve türbülans yaratırsanız, alkaliliğe hiçbir etkisi olmadan pH seviyesini yükseltirsiniz. Havalandırma ve türbülans, sudaki CO2’de bulunan gazın salınımına neden olur (suyun CO2 gazı olarak salınımını sağlar). CO2’de yaşanan bu kayıp, suyun içinde karbonik asitle yer değiştirir ve suda daha fazla CO2 oluşumuna yol açar. Sonra, yok olan karbonik asit, hidrojen iyonlarını (H+) kullanan bikarbonat alkalilik ile yer değiştirir. Hidrojen iyonlarının (H+) kaybı, pH seviyesini yükselten etkendir. pH’ın, suyun içindeki hidrojen iyon (H+) konsantrasyonunun bir ölçüsü olduğunu unutmayın. Yani, ne kadar az H+ varsa, pH seviyesi o oranda yüksektir. Bu durumda, pH’ın çok düşük (7 ya da daha az) olmasına neden olacak asidin eklenmesiyle alkaliliği gereken seviyeye, 90 ppm’e getirmek için yüksek pH ve alkalilik seviyesini asitle düşürmek mümkün. Artık havalandırabiliriz ve türbülans yaratabiliriz ve ne kadar havalandırma ve türbülans yarattığımıza bağlı olarak pH seviyesini birkaç saat içinde 7.5 seviyesine yükseltebiliriz. Aynı gün içinde suyu mükemmel oranda dengelenmiş hale getirebiliriz.
Dönüş hattını yükseltmeyi hedefleyerek havalandırabilir, türbülans yaratabilirsiniz, böylece suyun akışı yüzeyi yarar, taşma oluğunu, çeşmeleri ve diğer su unsurlarını aktive eder. Bunun için arabanızı ya da evinizi temizlemek için kullandığınız basınçlı bir yıkayıcı kullanabilirsiniz. Bir Venturi püskürtücü kulanabilirsiniz. Hatta bir hava üfleyici ya da üzerinde dağıtıcı PVC ve delikler olan hava kompresörü kullanabilirsiniz. pH seviyesini yükseltmenin doğal bir süreç olduğunu ve hiçbir şey yapmazsanız pH seviyesinin iki gün içinde 6.8 ya da 7.4 gibi seviyelere çekileceğini anlamanız gerekir. Biz yalnızca süreci hızlandırıyoruz.
4. pH’ın yükselmesini nasıl engellerim?
Bahsettiğim gibi, birçok havuzda alkalilik çok yüksektir. Bunu sonucunda pH seviyesi sürekli olarak sürüklenir. Bunu tarif etmenin başka bir yolu, alkaliliğin pH seviyesini yukarı çekmesidir. Çok fazla alkalilik, pH seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu nedenle, alkaliliği düşürmek pH’ın çok hızlı bir şekilde yükselmesini önleyecektir. Uygun toplam alkalilik 90 ppm’dir. Ve eğer haftalık ölçümleriniz sırasında pH seviyesinin çok yükseldiğini fark ederseniz, alkaliliği 10 ppm seviyesine düşürmeniz ve bu seviyeyi yeni hedef alkalilik olarak kullanmanız gerekir. Eğer, pH düzeyi bir haftada 7.5’ten 7.8 ya da 8’e çıkan bir havuzunuz varsa, alkaliliği 80 ppm seviyesine düşürmeniz ve bu seviyeyi yeni hedef alkalilik olarak korumanız gerekir.
Yukarıda belirtildiği gibi, suya 50 ppm borat eklemek pH seviyesinin yükselmesini önleyecek ya da en azından yükselme hızını yavaşlatacaktır. Borat, önemli miktarda su kaybı yaşanmadığı ya da yeniden su eklenmediği sürece yalnızca bir defa suya eklenmelidir. Geri yıkama, sızıntılar ve kışa hazırlanma gibi durumlar su kaybına yol açar. Yine bahsedildiği gibi borat, bir algestat olarak etki eder, yani FC gereksinimini azaltır. Her havuz için farklı bir alkalilik hedefi belirlemeniz gerekebilir.
Bu makalenin yazarı Bob Lowry, dünya havuz endüstrisinde yazıları en çok yayınlanan havuz kimyasalı otoritelerinden biridir. 200’den fazla makale, 14 kitap ve IPSSA için üç adet eğitim kitabı yazmıştır. Lowry yaklaşık 45 yıl bir fiil endüstride yer almıştır ve bu sürede iki kimya firmasına sahip olmuştur (Leisure Time Chemical ve Robarb). 21 yıl boyunca CPO eğitmenliği yapmış ve Leslie’s ve DEL Ozone’da görev almıştır. Kariyeri boyunca havuz ve spa endüstrisi için 110’dan fazla kimyasal ürün icat ve formüle etmiştir.
